سالمندانِ کدام استان ها شرایط زندگی بهتری دارند؟ - مجله ستاره

به گزارش ایسنا، سالخوردگی جمعیت یکی از مهم ترین تغییرات و چالش های جمعیتی و رفاهی در بسیاری از کشور های دنیا در نیمه اول قرن 21 است. در سال 2019 برای اولین بار در طول تاریخ، تعداد سالمندان بیشتر از بچه ها زیر پنج سال در سطح دنیا شد و انتظار می رود تا سال 2050 در سطح دنیای تعداد سالمندان 60 ساله و بیشتر، دو برابر و سالمندان 80 ساله و بیشتر، به سه برابر افزایش یابد.

در ایران نیز هر چند در حال حاضر سالمندان 60 ساله و بالاتر، کم تر از 10 درصد جمعیت را تشکیل می دهند، ولی انتظار می رود این نسبت از سال 2030 به بعد با سرعت چشم گیری افزایش یابد و در سال 2050 به حدود یک سوم جمعیت ایران برسد.

سالخوردگی جمعیت، هر چند از دستاورد ها و موفقیت های بزرگ بشر و نشانه توسعه اقتصادی و اجتماعی است؛ اما این افزایش سریع تعداد سالمندان به عنوان یک چالش رفاهی اساسی نیز محسوب می گردد.

کاهش جمعیت در سنین فعالیت، کاهش رشد اقتصادی، سقوط بازار های اقتصادی، ورشکستگی صندوق های بازنشستگی و فشار بر سیستم های بهداشتی، چند نمونه شاخص از مسائل و چالش های سالخوردگی جمعیت است.

در این بین، مهم ترین مسئله در سنین سالمندی به ویژه در کشور های در حال توسعه مانند ایران، تامین رفاه، به زیستن و امنیت اقتصادی است؛ چرا که همه سالمندان تحت پوشش مستمری بازنشستگی قرار ندارند. بعلاوه منظره های اشتغال برای سالمندان محدود است.

به علاوه دسترسی به خدمات مناسب برای مراقبت از سلامت نیز موضوعی است که دولت ها باید به آن توجه داشته باشند. ضمن اینکه کوچک شدن خانواده ها و افزایش خانواده های هسته ای باعث افزایش نگرانی ها در مورد رفاه افراد سالمند و شرایط سلامت و فعالیت های آنان شده است.

یکی از شاخص ها برای سنجش به زیستن سالمندان، شاخص دیده بانی سالمندی است که به آنالیز جنبه های مختلف اقتصادی و اجتماعی سالمندان می پردازد. در این شاخص ابعاد مختلف امنیت عایدیی، شرایط سلامت، قابلیت/توانمندی و مناسب سازی محیطـ مورد آنالیز قرار می گیرد.

با توجه به اهمیت این موضوع و خلاء پژوهشی در این خصوص در ایران، پژوهشگران با انجام یک مطالعه، شرایط به زیستن سالمندان ایران و جایگاه ایران را در مقایسه با کشور های دیگر مورد آنالیز قرار دادند.

در این مطالعه از داده های سرشماری سال 1395، داده های طرح هزینه و عایدی خانوارد 1395، داده های صندوق بازنشستگی کشوری 1396 تا 1397، حساب های ملی و منطقه ای 1395، داده های پیمایش ملی و نگرش های ایرانیان 1394، پیمایش ملی سرمایه اجتماعی 1393 و 1397 استفاده شد.

آنالیز شاخص کلی دیده بان سالمندی ایران و ابعاد مختلف آن در مقایسه با کشور های دنیا نشان داد که ایران در رتبه 64 در بین 97 کشور قرار گرفته است و در بُعد امنیت عایدیی رتبه 65، شرایط سلامت رتبه 43، ظرفیت و توانمندی رتبه 88 و در بُعد مناسب سازی محیط رتبه 49 را دارد.

بنابراین، برترین رتبه و جایگاه ایران در بُعد شرایط سلامت و بدترین آن در بُعد ظرفیت و توانمندی است. به طوری که ایران در بُعد ظرفیت و توانمندی سالمندان جزو 10 کشور پایین قرار گرفته است.

آنالیز ابعاد مختلف شاخص دیده بان سالمندی در بین استان های مختلف حاکی از این است که کم ترین نمره این شاخص مربوط به استان سیستان و بلوچستان (6.5) و بیشترین نمره مربوط به استان تهران (77.9) است.

به طور کل استان های تهران، سمنان و فارس به ترتیب رتبه های اول تا سوم را دارند و استان های خراسان جنوبی، ایلام و سیستان و بلوچستان به ترتیب در جایگاه های آخر شاخص به زیستن سالمندان قرار دارند.

آنالیز رابطه شاخص توسعه انسانی استان ها با شاخص دیده بان سالمندی، حاکی از این است که این دو شاخص با یکدیگر هم بستگی دارند و استان های با سطح توسعه انسانی بالا، شاخص دیده بان سالمندی بالاتری دارند.

با توجه به نتایج به دست آمده، پژوهشگران این مطالعه می گویند: ابعاد امنیت اقتصادی مانند توسعه پوشش همگانی حقوق بازنشستگی و کاهش فقر و بعلاوه بُعد قابلیت و توانمندی مانند فراهم کردن شرایط خوداشتغالی سالمندان و آموزش های مادام العمر و مخصوص سالمندان، باید در اولویت های سیاست گذاری قرار گیرد. بعلاوه احتیاج است که توجه بیشتری به سالمندان آسیب پذیر کشور یعنی سالمندان ساکن در استان های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و ایلام گردد و بسته های حمایتی و رفاهی خاص برای آنان ارائه گردد.

در انجام این تحقیق، نسیبه زنجری؛ استادیار مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و رسول صادقی؛ دانشیار جمعیت شناسی دانشگاه تهران، با یکدیگر مشارکت داشتند.

یافته های این مطالعه، زمستان 1400 به صورت مقاله علمی با عنوان سنجش به زیستن سالمندان در استان های ایران با استفاده از شاخص دیده بان سالمندی در نشریه سالمند منتشر شده است.