وندالیسم درد بزرگ میراث فرهنگی - مجله ستاره

عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه بوعلی سینای همدان در این باره، گفت: وندالیسم زمانی بروز پیدا می کند که مطلعی و تعلق خاطر وجود نداشته یا کم باشد.

دکتر اسدالله نقدی درباره چرایی، دلایل، انواع و اشکال وندالیسم بیان کرد: این موارد بسیار متفاوت است و به تبع شرایط زمانی و مکانی هم می تواند تغییر و تحولاتی داشته باشد، به عبارتی از دوران باستان تا به امروز وندالیسم صورت می گرفته است.

وی با بیان اینکه میراث فرهنگی و هنری به علت حساسیت مورد توجه بیشتری قرار دارند، ادامه داد: وندالیسم بیشتر توسط جوانان اتفاق می افتد و در بین جوانان هم اغلب توسط مردان رخ می دهد.

نقدی شرح داد: وندالیسم زمانی بروز پیدا می کند که مطلعی و تعلق خاطر وجود نداشته یا کم باشد، گاهی هم مکانیزم های جبرانی است یعنی افراد برای جبران شکست های اجتماعی و شخصی خود یا دلخوری هایی که دارند این کار را انجام می دهند؛ مثلا شخصی ممکن است یادگاری روی درختی با قدمت چند هزار ساله بنویسد و قصدش فقط خاطره نویسی و سرگرمی باشد.

این جامعه شناس افزود: ممکن است دانش آموز یا دانشجویی که در درس شکست می خورد به امکانات مدرسه یا دانشگاه آسیب بزند و با این کار عصبانیت و هیجانش را تخلیه کند.

وی بیان کرد: یک مصداق دیگر از وندالیسم کیوسک های تلفن قدیمی بود؛ مثلاً فردی سکه را در کیوسک می انداخت و وقتی باجه تلفن سکه را می خورد، این شخص عصبانیت حاکی از برقرار نشدن تماسش را به شکل انتقام با ضربه زدن از باجه تلفن می گرفت.

این استاد دانشگاه با اشاره به این که افراد وقتی تعلق خاطر کمتری داشته باشند وندالیسم بیشتری در حوزه های میراث فرهنگی، هنری یا امکانات اتفاق می افتد، گفت: وندالیسم بیشتر در شهرهای بزرگ رخ می دهد، اگر چه ممکن است در روستاها هم به میراث فرهنگی، محیط زیست یا منابع طبیعی رفتارهای وندالیستی وارد شود.

نقدی با بیان این که وندالیسم اشکالی مانند تخریب، بُردن، کندن و آسیب زدن دارد، افزود: وندالیسم در برخی موارد هم ممکن است ماهیت اقتصادی و سود و نفع داشته باشد که مصداق آن کندن تابلوهای راهنمایی، رانندگی و راهداری و سیم های برق است.

وی در رابطه با راه حلهای جلوگیری از وقوع وندالیسم اظهار کرد: قطعا فرهنگ سازی در این امر مؤثر است اما صرفاً کلیشه ای به نام فرهنگ سازی به تنهایی جواب نمی دهد، باید دید کدام یک از انواع وندالیسم در یک شهر، منطقه یا کشور شایع تر است و متناسب با آن چاره اندیشی شود.

نقدی شرح داد: مطلعی، تعلق و تبعیض ریشه های عمده وندالیسم است و باید رفع شود؛ به عنوان مثال وقتی کسی امکانات شهرداری را در بالای شهر می بیند و احساس می کند این امکانات در محله آن ها وجود ندارد تعلق خاطر کمتری به امکانات دارد و ممکن است دست به وندالیسم بزند و مکانیزم دفاعی پیدا کند.

این جامعه شناس شرح داد: اگر امکانات شهری به وسیله جوانان حاشیه شهر مورد وندالیسم قرار بگیرد، نشان می دهد از الگوی مدیریت شهری و توزیع خدمات و امکانات رضایت ندارند و اگر امکانات در محله خودشان باشد ممکن است این اتفاق کمتر شود، به عبارت دیگر نوع نگاه به شهرداری، مدیریت شهری و خدمات ارائه شده هر چقدر شفافیت بیشتری داشته باشد رضایت و تعلق خاطر بالاتر و تبعیض، تفاوت و فاصله کمتری به دنبال دارد و شاهد وندالیسم کمتری خواهیم بود.

وی با بیان این که شهرهای بزرگ درصدی از وندالیسم را خواهند داشت، گفت: شهر بزرگ یعنی شهر تفاوت ها و تبعیض ها و هر چقدر تفاوت ها و تبعیض ها بیشتر باشد عدم تعلق ها کمتر خواهد بود و رفتارهای وندالیسمی بیشتری می بینیم.

نقدی ادامه داد: در سطح دنیا هم همین طور است و شهرهایی مثل لندن و مسکو رفتارهای وندالیستی بالاتری دارند چراکه این شهرها مهاجرپذیر هستند و جایی که تنوع و تفاوت ها بیشتر باشد، احتمال بروز رفتارهای وندالیستی بیشتر است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: برای جلوگیری از وقوع وندالیسم هم فرهنگ سازی لازم است، هم عدالت در توزیع منابع، امکانات، آموزش و برخورد قهری و قانونی نیز به عنوان آخرین راه حل برای بروز یا گسترش با وندال ها و کسانی که به میراث فرهنگی، تاریخی، محیط زیست و منابع طبیعی آسیب می زنند، به کار می رود.

وی بیان کرد: دلایل بروز وندالیسم در مورد آثار تاریخی و هنری عدم تعلق و مطلعی، مکانیزم تخلیه هیجانی یا دفاعی، عصبانیت، شکست های اجتماعی، عاطفی و شخصی و تبلیغ غلط است و تبعیض و تفاوت مصداق زیادی ندارد.

نقدی درباره تبلیغ غلط تشریح کرد: تبلیغ غلط یعنی معتقد باشیم فلان اثر هنری خیلی هم باارزش نیست و نیاز به توجه و حفاظت ندارد؛ مثلا باید به بچه ها در مدرسه و مهدکودک یاد بدهیم هر آنچه متعلق به گذشتگان است شناسنامه ماست و اهمیت دارد، امکان دارد در خانواده و نهاد آموزش وپرورش چنین آموزشی داده نشود و معتقد باشیم آثار تاریخی، منابع طبیعی و محیط زیست خیلی هم مهم نیست و یا با بی توجهی من چه اتفاقی می افتد؟ در واقع این سوالی است که وقتی با وندال ها صحبت می کنیم می گویند.

این جامعه شناس افزود: به عنوان نمونه برخی از وندال ها هم می گویند من یک پلاستیک در محیط زیست انداختم مگر چه می شود؟ بنابراین آموزش رسمی یا غیررسمی به این شکل به افراد منتقل می شود و می تواند توجیهی برای وندال ها باشد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان هم درباره این موضوع به خبرنگار ایسنا گفت: مهمترین اقدام زیرساختی برای حفاظت از آثار تاریخی، منابع طبیعی و محیط زیست مطلعی بخشی است و مردم نیز باید در این امر مشارکت کنند، به عبارت دیگر با زور و یک دستگاه متولی تنها نمی شود از هیچ یک از موارد گفته شده مراقبت کرد و به مشارکت مردم نیاز است.

علی مالمیر درباره وظیفه میراث فرهنگی در مورد حفاظت از آثار تاریخی در مقابل وندالیسم اظهار کرد: میراث فرهنگی درباره مواردی که وظایفش مشخص است مانند بناهای ثبتی تاریخی و طبیعی مسئولیت دارد و در وهله اول باید تلاش کند آسیبی به آن ها نرسد.

وی افزود: اگر آسیبی به آثار مذکور برسد میراث فرهنگی پیگیر برخورد با متخلفان خواهد بود اما همه مکان ها را نمی شود با حضور مستمر نیروهای میراثی یا یگان حفاظت مراقبت کرد و ضرورت دارد که اطلاع رسانی و مطلعی بخشی انجام شود چراکه مردم اگر ارزش و ویژگی های آثار را بدانند در نگهداری و همکاری در حفاظت از آنها بیشتر تلاش می کنند.

مالمیر شرح داد: غالب گزارش حفاری ها و مواردی که سوداگری آثار تاریخی را به دنبال دارد یگان میراث فرهنگی پیگیری می کند و معمولاً هم با اطلاع رسانی و مشارکت مردم اتفاق می افتد و اگر این موضوع دغدغه مردم نباشد ما در بسکمک از موارد بی اطلاع هستیم یا پس از وقوع مطلع می شویم.

ایسنا نوشت، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان شرح داد: سرمایه اصلی ما برای حفاظت از آثار تاریخی، طبیعی، محیط زیست و منابع طبیعی مردم، سمن ها و رسانه ها هستند و باید به آن ها تکیه کنیم و از آن ها کمک بگیریم.