فواره غول آسا؛ مسافر بیگانه و نادر کره زمین - مجله ستاره

نادرترین گونه آذرخش در فضای بین ابرها و لایه یونسفر که پتانسیل الکتریکی چند صد کیلو وات قوی تر از سطح زمین است شکل می گیرد. این گونه آذرخش با نام فواره غول آسا شناخته می گردد و قدرت دور از حد تصوری دارد.

در توصیف بزرگی این مسافران مهیب همین کافی است که بدانید آذرخش های معمولی عموما فاصله ای کمتر از 10 کیلومتر را در آسمان طی می نمایند؛ اما طبق مشاهدات اجرا شده، فواره های غول آسا تا به امروز حتی مسافت 70 کیلومتری را به شکل عمودی و به سمت زمین طی نموده اند!

فواره غول آسا در کنار دو گونه دیگر از آذرخش ها به نام های فواره آبی و شبح زیرمجموعه گروهی از پدیده های آذرخشی شگفت انگیز به نام رویداد درخشان گذرا هستند. انتخاب این نام دلالت بر آن دارد که این گروه از آذرخش ها بعضی از ویژگی های آذرخش های معمولی لایه تروپوسفر را ندارند.

عکس یک فواره غول آسا در کشور چین در تاریخ 13 اوت 2016 (23 مردادماه امسال) (تصویر بالا). این عکس برترین تصویری است که تا به امروز از این آذرخش غیرعادی ثبت شده است. عکاس: فبه پان.

با اینکه از دیرباز نقل های فراوانی درباره مشاهده آذرخش های غیرعادی وجود داشته است، اما تنها در اواخر قرن گذشته میلادی بود که وجود فعالیت های الکتریکی بر فراز ابرهای توفان زا از نظر علمی ثابت شد. در سال 1989 آذرخش های ملقب به شبح قرمز به طور قطعی در زمین مشاهده شدند و از آن موقع تا به امروز چندین هزار عکس از این گونه بی نظیر گرفته شده است.

آذرخش های معروف به فواره های غول آسا نخستین بار در سال 2001 مشاهده شدند. از آن تاریخ تا به امروز دانشمندان فقط در چند مورد دیگر پیروز به مشاهده این آذرخش شده اند. این گونه نادر آخرین بار در ماه اوت امسال (مرداد ماه) رویت شد.

به رغم اینکه خواص فیزیکی فواره های غول آسا هنوز به طور کامل شناسایی نشده، اما پژوهشگران حدس می زنند که این گونه همان حلقه مفقوده معادله مدار الکتریکی جهانی زمین باشد. به بیان دیگر، محتمل است که این گونه آذرخش، عامل تفاوت 300 هزار ولتی جریان الکتریکی بین سطح زمین و لایه یونسفر باشد. توفان های تندری، رسانایی یونوسفر، رسانایی زمین و اشعه های نزولی در هوای صاف، سایر عناصر مدار الکتریکی جهانی زمین را تشکیل می دهند.

یکی دیگر از پدیده های آذرخشی مشابه به فواره های غول آسا فواره های آبی هستند که از قدرت کمتری برخوردارند. این گونه آذرخش پس از ظاهر شدن بر فراز ابرهای کومه ای بارا، به مانند فواره های غول آسا، بار الکتریکی خود را به سمت پایین ترین سطوح لایه یونسفر تخلیه می نماید.

فواره های آبی در مقایسه با فواره های غول آسا ناپایدارتر هستند و فقط تا فاصله 50-40 کیلومتری از سطح زمین فرود می آیند. فواره های آبی غالبا به شکل یک مخروط باریک دیده می شوند و همان طور که از نامشان پیدا است، آبی رنگ هستند.

در جریان عکاسی و ثبت مشاهدات مربوط به رویداد بارش شهابی برساوشی در نزدیکی کوه شیکنک کونگ در کشور چین، یک فواره غول آسا به شکل غیرمنتظره از یکی از ابرهای مجاور تخلیه شد. این پدیده در یک چشم به هم زدن رخ داد و در مدت کمتر از یک ثانیه به خاتمه رسید. خوشبختانه دوربین های دیجیتالی که در محل مستقر شده بودند این آذرخش نادر را ثبت کردند. تصویر بالا برترین عکسی است که تا به امروز از این گونه عجیب آذرخش گرفته شده است. عکاس: فبه پان.

این عکس به احتمال قوی واضح ترین تصویری است که تا به امروز از یک فواره آبی به دست آمده است.

ثبت تصویر یک فواره آبی در هنگام وقوع توفان تندری در قلمرو شمالی کشور استرالیا. عکاس: دایس بورز.

آذرخش شبح در ناحیه ویوارو، ایتالیا. عکاس: مارکو کوروسک.