حقایق جالب درباره آرامگاه سعدی شیرازی، سلطان ملک سخن - مجله ستاره

سعدی شیرازی، شاعر و نویسنده پارسی گوی ایرانی در سال 606 هجری قمری چشم به دنیا گگردد. لقب های زیادی به این شاعر گران قدر داده شده است؛ استاد سخن، پادشاه سخن، شیخ اجل و استاد مطلق سخن فارسی تنها بخشی از لقب های سعدی است. سعدی در سال 690 هجری قمری در شیراز درگذشت و آرامگاه وی در شیراز واقع شده است.

سعدی در نظامیه بغداد تحصیل کرد و پس از اتمام تحصیل به عنوان خطیب به شام و حجاز سفر کرد. پس از بازگشت از این سفرها، سعدی تا آخر عمر در شیراز ماند. آرامگاه سعدی در شیراز واقع شده است که به سعدیه هم معروف است.

و اما سعدیه، این بنای باشکوه هنر فکر و طراحی محسن فروغی است. محسن فروغی معمار ایرانی و استاد معماری و رئیس دانشکده هنرهای زیبای تهران بود. او فرزند محمدعلی فروغی، ادیب و سیاستمدار بود. وی در سال 1362 درگذشت و آرامگاه او در گورستان ابن بابویه در شهرری واقع شده است.

اثر معماری فروغی، مقبره سعدی در انتهای خیابان بوستان در کنار باغ دلگشا در شیراز واقع شده است. در این مطلب به سراغ حقایق جالب در رابطه با مقبره سعدی یا سعدیه رفته ایم، با ما همراه باشید تا این بنای زیبا را بهتر بشناسیم:

1. سعدیه در ابتدا خانقاه سعدی بوده که او اواخر عمرش را در آنجا می گذرانده و سپس در همان جا دفن شده است. برای اولین بار در قرن هفتم به وسیله شمس الدین محمد صاحب دیوانی وزیر معروف اباقاخان، مقبره ای بر فراز قبر سعدی ساخته شد.

2. ابن بطویه، 35 سال پس از وفات سعدی، گزارشی از آرامگاه این شاعر نوشت. این گزارش قدیمی ترین گزارش از مقبره سعدی است. در این متن آمده است که بازدیدکنندگان آرامگاه سعدی، لباس های خود را در حوضچه های مرمر می شستند. بر اساس باور قدیمی، شستشو لباس در این آب، خاصیت شفابخشی به لباس می بخشد.

3. در سال 998 به دستور یعقوب ذوالقدر، حاکم فارس، خانقاه شیخ ویران شد و اثری از آن باقی نماند. در سال 1187 هجری قمری به دستور کریم خان زند، بنایی معروف به عمارتی ملوکانه از گچ و آجر بر بالای آرامگاه سعدی بنا شد.

4. بسیاری از شعرا و عرفا به وصیت خود در این بنا مدفون شدند. از جمله آن ها می توانیم به شوریده شیرازی، شاعر نابینای شیرازی اشاره کنیم که در اتاق غربی بنایی که کریم خان ساخته بود، مدفون شد.

5. بر اساس روایت محمدتقی بهروزی در اوایل دوران قاجار، یکی از علمای شیراز به علت انتساب سعدی به مذهب تسنن، دستور تخریب و شکستن سنگ آرامگاه او را می دهد و این باعث می گردد که مدتی بعد علی اکبر خان قوام الملک شیرازی نسبت به تهیه و نصب سنگ کنونی اقدام کند و بخشی از اشعار سعدی برگرفته از بوستان را که در ستایش پیامبر اسلام (ص) سروده شده اند، با اندکی تغییر روی آن حک کند. این سنگ در بنای ساخته شده به وسیله کریم خان زند تا زمان شروع ساخت آرامگاه کنونی وجود داشت.

6. بنایی که در زمان کریم خان ساخته شده بود، تا سال 1327 هجری شمسی پایدار بود. در سال 1327 پس از کسب موافقت اولیه برای احیای مجموعه سعدیه، از آندره گدار که در آن موقع مدیر باستان شناسی ایران بود، دعوت شد به شیراز بیاید و نظر خود را بیان کند؛ ولی پس از بحث و آنالیز های گوناگون و در سال 1328 قرارداد طراحی آرامگاه سعدی با یک شرکت ساختمانی بسته شد و مهندس محسن فروغی و مهندس علی صادق به عنوان طراحان سعدیه شروع به کارکردند.

7. در اسفند سال 1330 ساخت بنای آرامگاه سعدی که طراحان آن ایرانی و معماران و کارگران آن نیز شیرازی بودند، با اقتباس از کاخ چهل ستون و تلفیقی از معماری قدیم و نو ایرانی در باغی به مساحت 7700 مترمربع به سرانجام رسید.

8. در بعدازظهر یازدهم اردیبهشت ماه 1331، آرامگاه سعدی با حضور دکتر محمود حسابی که در آن موقع وزیر فرهنگ بود و علی اصغر خان حکمت و تعداد زیادی از شاعران، نویسندگان، بازرگانان و صاحب منصبان افتتاح شد. هم زمان با افتتاح سعدیه، در صبح همان روز از مجسمه سعدی که در دروازه اصفهان نصب شده بود، پرده برداری شد. این مجسمه به وسیله هنرمند ایرانی، استاد ابوالحسن صدیقی ساخته شد و بر اساس گزارش اقتصادی انجمن آثار ملی، برای ساخت آن 14 هزار و 500 تومان به استاد پرداخت شد؛ البته کل هزینه ساخت سعدیه در آن سال، 980 هزار تومان بود.

9. محسن فروغی معمار مدرنیست ایرانی طرح آرامگاه را با همکاری علی اکبر صادق با الهام گرفتن از عناصر معماری سنتی ایران، در سال 1330 طراحی کرد. ساختمان به سبک ایرانی است، با هشت ستون از سنگ های قهوه ای رنگ که در جلوی مقبره قرار دارند و اصل بنا با سنگ سفید و کاشی کاری مزین است. بنای آرامگاه از بیرون به شکل مکعبی دیده می گردد، اما در داخل هشت ضلعی است و جنس دیوارها از مرمر و لاجورد است.

10. سنگی که در حال حاضر بر سر مزار سعدی واقع شده است، سنگ سماق سرخ کم رنگی با ابیاتی از بوستان به خط نستعلیق به وسیله علی اکبر خان قوام الملک شیرازى روی مزار نصب شده است.

11. حوض ماهی در آرامگاه سعدی، در سمت چپ آرامگاه واقع شده است و به شکل هشت ضلعی طراحی شده است، زیربنای حوض حدود 30.25 مترمربع است و با 28 پله به صحن آرامگاه وصل می گردد.

12. شستشو در این آب، مخصوصا در شب چهارشنبه سوری، از اعتقادات مردم شیراز بوده است. کاشی کاری های داخل حوض ماهی که به سبک عمده سلجوقی است، در سال 1372 به وسیله استاد کاشی کار تیرانداز طراحی شده و به وسیله میراث فرهنگی اجرا شده است.

13. در ضلع غربی آرامگاه سعدی، ساختمانی سفیدرنگ با تابلویی آبی رنگ وجود دارد، ساختمانی که به آن اشاره کردیم، کتابخانه مجموعه است. کتابخانه در سال 1351 تأسیس شد.

14. مرکز سعدی ایران از سال 1381، روز اول اردیبهشت ماه را روز سعدی اظهار داشت و در اول اردیبهشت 1389، در اجلاس شاعران دنیا در شیراز، نخستین روز اردیبهشت ماه از سوی نهادهای فرهنگی داخلی و خارجی به عنوان روز سعدی نام گذاری شده است.

در سرانجام پیشنهاد می کنیم لیست کاملی از جاهای دیدنی شیراز را در خبرنگاران ببینید تا بیشتر با دیدنی های شیراز آشنا شوید.