شهرهایی در دنیا که همچون آتلانتیس افسانه ای به زیر آب رفته اند - مجله ستاره

وقتی اسم آتلانتیس را می‌شنویم، به احتمال زیاد اولین تصویری که اغلب ما در ذهن جستجو می‌کنیم، شهری گمشده در زیر آب است که بعد از گذشت سال‌ها هنوز رازی سربه‌مهر باقی مانده است. شهری که به ظاهر اولین بار افلاطون در نوشته‌های خود به آن اشاره کرد و برای چند هزار سال کنجکاوی بی پایان بشر را برانگیخت. درحالی که آتلانتیس تا کنون یک افسانه مانده است، شهرهایی وجود دارند که واقعی هستند و سرنوشتی مشابه داشته‌اند. این که چرا داستان‌های نهفته پشت شهر افسانه‌ای آتلانتیس ذهنیات ما را درگیر خودش کرده است، دلیل دارد. ایده اینکه کل یک شهر به یکباره زیر امواج ناپدید شود، تفکری وحشتناک است. شهرهایی که همانند آتلانتیس افسانه‌ای نیستند و در واقعیت چنین اتفاقی را تجربه کرده‌اند.

شهر Thonis-Heracleion، مصر

شهر مذکور توسط یونانیان قدیم Heracleion و توسط مصریان Thonis نامیده می‌شد. این شهر در ساحل شمالی مصر قرار داشت و به عنوان یکی از مهمترین شهرهای بندری مدیترانه‌ تاسیس شد. شهر مورد نظر امروزه کف دریایی نشسته است که خود زمانی آن را به خدمت گرفته بود. اخیرا بر اثر حفاری‌هایی که 1200 سال پس از به زیر آب رفتن شهر صورت گرفته است، آرام آرام به رازهای پنهان آن پی می‌بریم. مصنوعاتی که به تازگی کشف شده است، نشان می‌دهد که Thonis زمانی یک مرکز بزرگ تجارتی و شهر بندری شلوغی بوده است. همچنین بیش از 60 کشتی شکسته قدیمی، همراه با صدها لنگر، سکه‌هایی از نقاط مختلف، لوح‌های حجاری شده مربوط به مصر و یونان باستان به علاوه مجسمه‌های عظیمی که گمان می‌رود زمانی معابد شهری را زینت می‌دادند، در ناحیه‌ای در همان نزدیکی پیدا شده است. همچنین این معابد که به طرز مرموزی دست‌نخورده باقی مانده‌اند، به همراه هدایا و نذورات تقدیمی به خدایان مصر قدیم تکمیل می‌شوند. شهر Thonis زمانی در حدود 332 تا 664 سال قبل از میلاد، مدخل ورود به مصر به شمار می‌رفت. اولین شواهد محکم در رابطه با وجود تمدن در این شهر که امروزه از خط ساحلی دور افتاده است، در 6.5 کیلومتری ساحل فعلی یافت شده است. مانند بسیاری از شهرهای زیر آب، شرایطی که مصنوعات کشف شده در آن برای قرن‌ها غوطه‌ور بوده‌اند، آن‌ها را در حالت بسیار خوبی محافظت کرده است. چیزی که از آن اطلاعات دقیقی در دست نیست، این است که دقیقا چگونه سرانجام این شهر منتهی به کف دریا شد. اگرچه، حدس و گمان‌هایی هست که ممکن است پس از یک زلزله غرق شده باشد. این شهر قبلا روی تعدادی دلتای پرمخاطره بنا شده بود که به سمت دریا در حال حرکت بوده‌اند و بهترین حدس این است که شن‌ها و رس‌های ناپایدار سرانجام در برابر زلزله تاب نیاورده‌اند و شهر را به زیر آب فرو برده‌اند.

فاناگوریا (Phanagoria)، روسیه/یونان

شهر باستانی فاناگوریا، یک مورد از داستان‌های افسانه‌ای است که به حقیقت تبدیل شده است. طبق تاریخ رومی‌ها، 63 سال قبل از میلاد، شورشی درگرفت و با سوختن بخش بزرگی از شهر و همچنین به قتل رسیدن همسر و فرزند پادشاه پُنتوس، مهرداد ششم (میترادات) توسط مردم خشمگین، به پایان رسید. برای سال‌ها تصور می‌شد که همه این قضایا یک داستان است. اما سرانجام مشخص شد که این شایعات کاملا بی‌پایه و اساس هستند و این موضوع حقیقت دارد. در یک سفر باستان‌شناسی به شهر مرده زیر آبی Phanagoria، یک سنگ قبر پیدا شد که روی آن نوشته شده بود: Hypsikrates (همسر میترادات ششم). Hypsikrates شکل مردانه اسم Hypsikratia به شمار می‌رود. این سنگ قبر بخش افسانه‌ا داستان این زن را جاودانه کرد، زیرا به قدری جسور و بی باک بود که شوهرش ترجیح می‌داد او را مرد خطاب کند. فاناگوریا بزرگترین شهر یونانی است که اکنون در خاک روسیه و درون دریای سیاه قرار دارد. این شهر در قرن ششم قبل از میلاد تاسیس شد و هم‌اکنون یک‌سوم آن زیر آب است. فاناگوریا را به طور مستعار، آتلانتیس روسی می‌نامند. بخش عمده‌ای از قسمت زیر آبی شهر با شن پوشیده شده است که شامل سازه‌های بندری و پهنه وسیعی از گورستان شهر می‌شود. غواصان همچنین تعدادی ته ستون مرمری، که زمانی پایه نگهدارنده مجسمه‌های عظیم بوده است، به همراه مقدار زیادی مصنوعات که توسط اشغالگران به جا گذاشته شده است، پیدا کرده‌اند. شهر فاناگوریا بیش از 1,500 سال شکوفا بود و بالاخره در قرن دهم میلادی متروکه شد. هیچ‌کس بر سر چرایی متروکه شدن شهر اطمینان ندارد، اما هنوز هم شانس اینکه رازهای فاناگوریا فاش شود، وجود دارد. از قرن 18 میلادی باستان‌شناسان توجه‌شان معطوف این مکان شده است، اماحفاری‌ها کند صورت می‌گیرد، چرا که بیشتر نقاط شهر توسط شن پوشیده شده و آن بخشی هم که روی زمین قرار دارد، زیر 7 متر خاک مدفون شده است.

قصر کلئوپاترا، مصر

بخشی از شهر قدیمی اسکندریه ته اقیانوس قرار دارد. این شهر 2,000 ساله، چندین دهه است که مورد حفاری قرار گرفته است. با وجود پیشرفت کند و پرزحمت، اما همان دید ضعیف و آب سنگینی که مانع حفاران و باستان‌شناسان شده، تاکنون این شهر را پس از اینکه بر اثر یک زلزله به ته اقیانوس رفت، برای نسل‌های بعد حفظ کرده است. در حالی که این مکان شامل قصر (کلئوپاترا) است، با این وجود چیزهای بیشتری در آن وجود دارد. مقرهای سلطنتی از جمله معابد، سرباز‌خانه‌های ارتش، پایگاه‌های مرزی و مجموعه‌های شخصی عظیم، همه و همه در طول قرن‌ها تا حد زیادی دست نخورده باقی مانده‌اند. باستان‌شناسان مجموعه‌ کاخی پیدا کرده‌اند که کلئوپاترا آن را خانه خود و مارک آنتونی نامیده است. این خانه جایی است که کلئوپاترا به جای واگذار کردن حکومتش به فاتحان دست به خودکشی زد. مجسمه‌های بزرگ گرانیتی هنوز کف اقیانوس درست جایی که سقوط کرده‌اند، قرار دارند. بین قرن‌های چهارم و هشتم میلادی یک سری زمین‌لرزه این ناحیه را لرزاند که همین عامل، اقامتگاه سلطنتی را به قبر آبی خودش تبدیل کرده است. آن‌ها همچنین پناهگاهی شخصی به نام Timomium پیدا کرده‌اند. این پناهگاه به دستور مارک آنتونی و به عنوان مکانی امن برای فرار از فشار دنیای بیرون ساخته شده است. اما آنتونی حتی قبل از اینکه بنا تکمیل شود، در برابر این فشارها سر تسلیم فرود آورد. باستان‌شناسان تاکنون توانسته‌اند گل و لای را از معبد Isis، مجسمه پدر کلئوپاترا و فرزندش و از مکشوفات شخصی کوچکتر پاک کنند. مجسمه‌ها کوچک، جواهرات، سفال و ظروف تشریفات مذهبی، همه این موارد از این ناحیه بازیافت شده‌اند. همچنین در سال 1994، باستان‌شناسان خرابه‌های فانوس دریایی اسکندریه را که یکی از عجایب هفتگانه دنیای باستان بود، در این مکان کشف کرده‌اند. [ca

برنامه‌هایی وجود دارد که با تاسیس یک موزه زیر آبی این اجازه را به گردشگران بدهند تا بدون خیس شدن از خرابه‌های این شهر بازدید کنند. تاکنون اما به دلیل مشکلات در ساخت و ساز و تامین بودجه، وقفه‌های عمده‌ای در این پروژه ایجاد شده است.

شیشنگ (Shicheng)، چین

شهر چینی شیشِنگ 1300 سال قبل تاسیس و بخش اعظمی از آن، در 300 سال بعد ساخته شد. معماری متمایز این شهر شامل بناهایی است که قدمت آن‌ها به سلسله‌های مینگ و چینگ که از سال 1368 میلادی شروع شدند، بر می‌گردد. بخش عظیمی از این شهر در سال 1959 غرق شد (به دلیل سد سازی) و در کمال تعجب این غرق شدن با هدف بود. بیش از 30000 نفر ساکن این شهر، انتقال داده شدند که برای برخی به معنای ترک خانه‌های اجدادی‌شان بود. خانواده‌های این شهر قادر بودند تاریخ‌شان را تا نسل‌ها طبقه‌بندی کنند که این موضوع همیشه شهر شیشنگ را در وضعیتی پیچیده قرار می‌داد. با این وجود، هیچ چیز نمی‌تواند مانع پیشرفت شود و این شهر برای ایجاد سد Xinan و یک نیروگاه عظیم برق‌آبی به زیر آب فرو رفت. امروزه، شهر شیشنگ 40 متر زیر آب قرار دارد، این بدین معنی است که بسیار خوب حفظ شده است. این شهر کاملا از دست نرفته است. در سال 2001، دولت چین شهر را مورد بازنگری قرار داد و متوجه شد که دیواره سنگی چند صدساله آن هنوز به طرز شگفت‌آوری حفظ شده است و اگر به خاطر آب نبود، به نظر می‌رسید هنوز هم به نگهداری از شهر ادامه می‌دهد. قدمت این دیوار به قرن 16 میلادی برمی‌گردد و هنوز هم سر پا است و 5 ورودی شهر به علاوه مجسمه‌های بیشماری را پشتیبانی می‌کند. در حال حاضر با انجام غواصی، در حال نقشه برداری و اکتشاف دوباره در خرابه‌های باستانی شهر شیشنگ هستند.

شهر باستانی اولوئوس (Olous)، کرت، یونان

با وجود اینکه یا دسترسی به بسیاری از شهرهای زیر آبی مشکل است یا توسط باستان‌شناسان حفاظت می‌شوند، اما باقی مانده‌های شهر تمدن مینوآن یعنی اولوئوس در دسترس همگان قرار گرفته است. شهر اولوئوس زمانی در انتهای شمالی جزیره کرت واقع و شهر پررونقی با سی تا چهل هزار جمعیت بود. اگرچه این شهر قبل از سال 800 میلادی در اوج شکوه خود قرار داشت، ولی بر خلاف دیگر شهرهای کرتی که روی زمین‌های سنگی بنا شده بودند، این یکی روی شن‌های بی‌ثبات ساحلی ساخته شده بود. از این رو طی زمین‌لرزه‌ای، این شهر کاملا درون آب‌های اطرافش فرو رفت. امروزه، غواصان حرفه‌ای و غواصان معمولی که از ماسک و لوله تنفسی استفاده می‌کنند (اِسنورکِلِر)، می‌توانند آزادانه به جستجو و کنجکاوی در میان خرابه‌های این شهر باستانی بپردازند. آب‌های شفاف منطقه، فرصتی عالی را برای گشت و گذار در این خرابه‌های زیر آبی و گاهی‌اوقات حتی پیدا کردن اشیا عتیقه‌ای همچون سکه‌های قدیمی فراهم آورده‌اند. بعضی از ویژگی‌های شهر اولوئوس مانند دیوار قدیمی شهر، هنوز بالای آب قرار دارند و موقعیت دقیق این شهر غرق شده را مشخص می‌کنند. به علاوه، هنوز برخی از نقاشی‌های دیواری، کف‌ها و دیوارها وجود دارند که ارزش بازدید بالایی دارند.